مدیریت دادههای محصول یا PDM1 زیرساخت بنیادی راهکار PLM به شمار میرود که وظیفهی مدیریت تولید و انتشار اطلاعات و دادههای محصول را در فضای PLM عهدهدار است. این دادهها معمولاً شامل اطلاعات طراحی محصول، مشخصات فنی2، اطلاعات فنی مربوط به ساخت، مستندات و پیوستهای فنی، ساختار درختی محصول3 و تنوع آن، جدول لیست قطعات و مواد یا BOM4 و مواردی دیگر است. مدیریت تولید این اطلاعات، انتشار آنها، نحوهی تغییر و ایجاد نسخهی جدید، حفظ سوابق اطلاعات و چگونگی دسترسی افراد به این اطلاعات همگی از وظایف PDM هستند. در واقع PDM منجر به ایجاد یک پایگاه دادهی قابل اعتماد، صحیح و یکپارچه5 از اطلاعات محصول میشود که دسترسی همهی افراد را به یک منبع به روز از دانش سازمانی فرآهم میآورد؛ ضمن اینکه حفظ اطلاعات و مالکیت معنوی سازمان را به واسطهی حذف ذخیرهسازی محلی و جزیرهای اطلاعات و ایجاد یک پایگاه دادهی امن تضمین میکند. این پایگاه داده وظیفه ذخیرهسازی و مدیریت فراداده6ها را نیز بر عهده دارند مثل نام مالک یک فایل، وضعیت ریلیز یا سایر خصیصههای یک فایل یا یک شئ موجود در سیستم.
در سازمانهایی که طراحی محصول مبتنی بر طراحی به کمک کامپیوتر میباشد، ذخیرهسازی یکپارچه اطلاعات طراحی7 شامل فایلهای سه بعدی و نقشههای مربوطه رکن اصلی PDM به شمار میرود. به این معنی که به جای ذخیرهسازی محلی و پراکنده فایلهای طراحی، این اطلاعات در یک پایگاه دادهی مرکزی ذخیره شوند و همهی افراد در هر لحظه از این پایگاه داده استفاده کنند. این مسئله سبب میشود تا علاوه بر حفظ امنیت این دادههای با ارزش، امکان دسترسی به آخرین نسخهی طرح، بررسی تداخلات حین طراحی و دسترسی به تاریخچهی تغییرات فرآهم آید. همچنین ارتباطات منطقی بین فایلهای طراحی یا ارتباط بین فایلهای سه بعدی و فایلهای نقشههای دوبعدی هرگز از بین نخواهد رفت. در نهایت باید توجه داشت که این ذخیرهسازی یکپارچه راهکاری است برای دسترسی آنی و برقراری ارتباط به روز بین اطلاعات طراحی و سایر بخشهای PLM.
در نگاهی کلانتر این ذخیرهسازی یکپارچه و کنترل روی تولید و نشر اطلاعات صرفاً محدود به اطلاعات سه بعدی یا دو بعدی طراحی نخواهد بود و این رویکرد برای انواع فایلها و اطلاعات صورت میگیردکه اصطلاحاً مدیریت اسناد8 نام دارد. در این سطح هر نوع اطلاعاتی اعم از اطلاعات طراحی، مستندات فنی، گزارشات، پیوستها، اطلاعات مربوط به فرآیندهای ساخت و ... مدیریت میشوند. ذخیرهسازی یکپارچه، مدیریت نسخ، ثبت تاریخچه، کنترل روی دسترسی افراد به اطلاعات و ایجاد قابلیت استفادهی اطلاعات در سایر حوزهها پنج رکن اساسی مدیریت اسناد است.
اما در بالاترین سطح یعنی PDM که حاصل بلوغ سطح پایینی است علاوه بر تقویت و توسعهی امکانات قبلی شاهد سه نگرش جدید هستیم. در واقع PDM به مدیریت هر نوع دادهای که به هر شکلی با توسعهی محصول مرتبط باشد، میپردازد. سه رویکرد اصلی در لایهی PDM عبارتند از:
مدیریت فرادادهها:
فرادادهها بخش مهمی از دادههای محصول هستند. در اینجا منظور از فراداده، فرادادههای توصیفی9 است که نباید با مفهوم فرادادههای ساختاری10 که مربوط به ساختارهای ذخیرهسازی و نگهداری دادهها هستند، اشتباه شود. فرادادههای توصیفی از ارکان مهم مدیریت صحیح اطلاعات هستند.
در واقع هدف اصلی از فرادادهها تسهیل تفکیک، کاوش و جستجوی اطلاعات، کلاسهبندی و ایجاد آسانتر آرشیو اطلاعاتی و کمک به کاربران در داشتن نگاه جامعتر هنگام برخورد با یک شئ است. مثلاً در مورد یک فایل، مالک یا ایجاد کنندهی آن، تاریخ ایجاد، تاریخ تغییر، شرحی مختصر از محتوای فایل و نحوهی ارتباط با سایر فایلها برخی از فرادادههای توصیفی به حساب میآیند. در واقع فرادادهها دادههایی برای دادهها هستند!
به عنوان مثالی دیگر میتوان به مفهوم آیتم یا قطعه11 در سیستم PLM اشاره نمود. در PLM یک آیتم بیانگر بخش خاصی از محصول فیزیکی است. این شئ علاوه بر اینکه حاوی برخی فایلهای مهم نظیر اطلاعات سه بعدی طراحی، نقشهها و مستندات فنی است، حامل تعدادی از فرادادههای مهم نیز میباشد. شماره فنی12 و نحوه تولید و اختصاص آن، شرح قطعه، جنس، واحد اندازهگیری، دپارتمان مسئول طراحی و طراح، تاریخ ایجاد، تاریخ آخرین تغییر، دپارتمان یا تأمین کنندهی مسئول ساخت، قیمت و ... برخی از فرادادههای عمومی مرتبط با یک قطعه هستند. فرادادهها میتوانند به صورت خاص نیز برای گروههای مختلف قطعات13 و بسته به رفتار و ویژگیهای آن گروه تعریف شوند که تحت نام خصیصههای مهندسی14 شناخته میشوند. به عنوان مثال در صنایع طراحی و ساخت تلفنهای همراه هوشمند یک قطعه از کلاس صفحه نمایش علاوه بر فرادادههای عمومی دارای فرادادهی خاصی با عنوان "وضوح تصویر" است که قطعات در سایر کلاسها از آن بی بهرهاند.
نقاط مشترک بین اشیاء مختلف در قالب رفتار و نحوهی عملکرد یا فرادادههای توصیفی مشترکی که دارند معیاری است برای دستهبندی15 آنها جهت اعمال کنترل بهتر و قابلیت استفاده مجدد16 از آنها که حاصل شکلگیری کتابخانههایی منظم و طبقهبندی شده از داشتههای معنوی سازمان است.
مدیریت ساختار و ارتباط آن با سایر بخشها
هر محصول مجموعهای است از اجزا یا آیتمها که ارتباط بین آنها را میتوان در قالب یک نمودار درختی شکل بیان نمود. این نمودار درختی اصطلاحاً ساختار محصول17 نام دارد و از ارکان مهم مدیریت محصول در حوزههای مختلف به شمار میرود. معمولاً این ساختار در یک جدول حاوی برخی از اطلاعات و فرادادههای مهم در خصوص هر آیتم قرار میگیرد؛ این جدول BOM18 نام دارد. در بخشهای مختلف هر سازمان، BOM با ساختارها و اطلاعات متفاوتی استفاده میشود. BOM مهندسی یا EBOM19 و BOM تولید یا MBOM20 دو صورت متداول هستند.
در واقع PDM وظیفه مدیریت ایجاد، انتشار و تغییر BOMهای مهندسی در حین توسعهی محصول و پس از آن را در فضایی یکپارچه و تعاملی بر عهده دارد. در فضای PDM نه تنها ساختاری به روز از محصول در اختیار کاربران قرار دارد بلکه کلیه خصیصهها و اطلاعات BOM نیز به روز بوده و بسیاری از مشکلات ناشی از عدم یکپارچگی یا عدم دسترسی به اطلاعات صحیح محصول از بین میرود. در واقع PDM با این کار اطلاعات درستی را در اختیار سایر سیستمهای اطلاعاتی سازمان نظیر سیستم مدیریت منابع و یا مدیریت تأمین کنندگان میگذارد.
مدیریت فرآیندها
مدیریت فرآیندهای کاری21 در حوزهی طراحی محصول بخش مهمی از مدیریت چرخهی عمر محصول به شمار میرود که بخش عمدهای از این فرآیندها در حوزهی PDM قرار دارند. هر فرآیند کاری را میتوان مجموعهای از فعالیتها و وظایف دانست که تکمیل آنها منجر به تحقق یک هدف سازمانی خواهد شد. فرآیند مدیریت ایجاد، توسعه و نهاییسازی اطلاعات محصول اعم از آیتمهای ساختار محصول، فایلهای طراحی و نقشهها، مستندات فنی و ... به عنوان یکی از فرآیندهای کاری در حوزهی PDM مطرح است. به عنوان مثالی دیگر میتوان به فرآیند کنترل ایجاد نسخهی جدید یک شئ و منسوخ سازی نسخه قدیمی آن و اطلاع رسانی به تیمهای مرتبط اشاره نمود.
بسیاری از فرآیندهای کاری در مقیاس گستردهی سازمانی انجام میشوند و محدود به بخش خاصی از سازمان نخواهند بود. این فرآیندها معمولاً منحصر به حوزهی PDM نیستند و سایر حوزههای PLM را نیز در بر میگیرند و حتی فراتر از آن با سایر سیستمهای اطلاعاتی سازمان نیز مرتبط خواهند بود. به عنوان مثال میتوان به فرآیند شناخته شدهی تغییرات مهندسی سازمانی22 اشاره نمود. تغییرات مهندسی سازمانی فرآیندی است برای تغییر در ماهیت مهندسی محصولی که فرآیند توسعهی آن به پایان رسیده و در حال تولید میباشد. واضح است در چنین شرایطی نه تنها سیستم اطلاعاتی PLM بلکه سیستم ERP و در برخی موارد سیستم SCM نیز درگیر فرآیند خواهند شد. بخشی از فرآیند که مربوط به اعمال تغییر در طرح محصول و اطلاعات مهندسی مرتبط و تأیید فنی آن میباشد در حوزهی PLM انجام میشود که در این حوزه نیز فرآیند صرفاً در بخش PDM مدیریت نمیشود بلکه سایر حوزههای PLM نظیر مدیریت طراحی محصول و مدیریت مهندسی سیستم نیز درگیر این فرآیند خواهند بود. دیاگرام زیر فرآیند تغییرات مهندسی را به عنوان یک فرآیند مرتبط با حوزهی PLM به شکل سادهای نمایش داده است:
به دلیل ماهیت زیرساختی PDM، این بخش نقش مهمی در فرآیندهای کاری حوزهی PLM بر عهده دارد چراکه بسیاری از فرآیندها در این حوزه قطعاً بر اساس اطلاعات محصول و با رویکردی مبتنی بر تولید، تغییر و نشر اطلاعات استوار هستند.
1. Product Data Management
2. Technical Specifications
3. Product Structure
4. Bill Of Materials
5. Single Source of Truth (SSOT)
6. Metadata
7. CAD Vaulting
8. Document Management
9. Descriptive Metadata
10. Structural Metadata
11. Item or Part
12. Part Number
13. Part Classes
14. Engineering Attributes
15. Classification
16. Reuse
17. Product Structure
18. Bill of Materials
19. Engineering Bill of Materials
20. Manufacturing Bill of Materials
21. Business Process
22. Enterprise Engineering Change